Galicia na década de 1910
O sistema ideado por Antonio Cánovas del Castillo, e que coñecemos como Restauración, comeza a dar síntomas de flaqueza. O sistema de quenda, polo que se dirixía a política española amosa as súas flaquezas. En Galicia en 1913 é elixido un concellal socialista na cidade de Vigo. Na Coruña a maioría republicana é un feito desde fai anos, e no agro o agrarismo irrumpe con forza a través das encendidas proclamas do cura Basilio Álvarez. As grandes familias políticas de Galicia ven chegar os últimos días; é a de Montero Ríos en Santiago, Gasset en Padrón e Noia ou os Riestra que se repartiran Pontevedra.
As remesas dos emigrantes seguen chegando as nosas vilas, e a súa pegada nótase en cada unha delas: Hospital-Asilo de Lalín ou a Biblioteca América de Santiago de Compostela.

No mundo político, o rexionalismo dá paso ó nacionalismo das Irmandades da Fala que condensará Vicente Risco na súa Teoría do Nacionalismo en 1920. Antes, en 1915 Aurelio Ribalta dirixe a revista Estudios Galegos, cunha forte campaña a prol do idioma galego, e logo Antón Villar Ponte continúa este labor desde La Voz de Galicia. A primeira irmandade que apareceu foi a da Coruña en 1916, e logo surxen outras en diferentes vilas: Santiago, Monforte, Pontevedra, Ourense... . En 1917 hai contactos cos nacionalistas cataláns, concretamente con Cambó. Nas eleccións de 1917 non se presentan ás eleccións, e nas de 1918 preséntanse candidaturas galeguistas, fracasando estrepitosamente. En novembro dese ano as diferentes ideoloxías que había nas irmandades coindicen nun programa político, é a I AsambleaNacionalista de Lugo.