| |
Son dous homes que xa peitean canas, cun aspecto de responsabilidade
que contrasta coa súa roupa tendendo á informalidade.
Son actores, con corenta anos de carreira. Son directores e fundadores
dalgunhas das principais institucións de Portugal coma o
FITEI, o ADN ou a Academia Contemporánea do Espectáculo.
Ademais, dirixen a compañía Seiva Trupe de Porto e
agora atópanse en Compostela, como actores e coma directores,
representando "A secreta obscenidade" dentro do encontro
"Camiños Teatrais".
Por
Xermán Hermida
"Cando
naceu, Seiva Trupe tiña a máxima de ir ó encontro do novo público,
aquel que non ía ó teatro"
¿Poderían presentar
a súa compañía ó público galego?
Júlio Cardoso: A
Seiva Trupe é unha compañía profesional con vinteoito anos de idade.
Cando naceu tiña unha máxima que era ir ó encontro do novo público,
que nós considerábamos que era aquel que non ía ó teatro. De aí
o nome, "trupe" ten ese significado de movemento, de o teatro se
trasladar "cara a". Hoxe xa non facemos tanta itinerancia como entón,
temos un teatro novo na zona de Campo Alegre, onda a ponte da Rábida
en Porto. Actualmente temos un certo movemento de opinión na cidade
e no Grande Porto [zona que comprende oito cidades que están situadas
arredor de Porto] que se deba a implantación que temos na nosa rexión.
Adoitamos montar tres ou catro espectáculos e medio e realizamos
unha media de duascentas catro funcións anuais. Paralelamenta á
creación teatral temos unha actividade de extensión cultural moi
basta en publicacións, debates, conferencias, mesas redondas, recitais
de canto, de poesía, de música, lectura de pezas teatrais... Ademais
temos un xornal, o "Seiva Jornal" que é de información e formación
de cultura teatral. Estamos sempre na vangarda do que nos pareza
que poida contribuír ó desenvolvemento cultural do noso pobo. Participamos
na fundación de numerosas institucións culturais como a Academia
Contemporânea do Espectáculo que é unha escola profesional e oficial
das do país no nivel do ensino secundario do país. Todos os anos
saen actores, técnicos de son, de luz e agora estamos a realizar
un curso de producción. Estamos tamén noutros organismos como a
Agência de Desenvolvimento do Norte Teatral (ADN) coas outras compañías
que están a participar nos Camiños Teatrais. Acadamos unha certa
credibilidade que nos permite termos unha personalidade moi propia
e estarmos agora cun certo distanciamento sobre o que está a pasar
no eido teatral.
"Xa pasaron polo FITEI máis de catrocentas
compañías e máis dun milleiro de pezas"
António Reis:
Está case todo dito, creo que únicamente habería que engadir que
a Seiva Trupe está a promover desde a súa creación cursos intensivos
de iniciación á práctica teatral. Son cursos de catro meses de duración
que teñen como obxectivo sensibilizar ás persoas cara a esta arte.
Teñen saído varios actores destes cursos, moitos dos cales son aproveitados
para a nosa propias compañía, outros terminan por ir cara o ensino,
na Academia ou o Conservatorio e outros rematan por ficar como mellores
espectadores. Seiva Trupe tamén estivo ligada, a fundación do FITEI
(Festival Internacional de Teatro de Expressão Ibérica) aínda que
hoxe xa é algo autónomo. A compañía foi un socio fundamental na
creación deste festival, que leva xa vintecatro anos en marcha,
durante os cales pasaron millares de técnicos e actores de catro
continentes con obras en portugués e nas linguas de España. O FITEI
foi un movemento que se xerou en 1977 do que Júlio Cardoso foi o
principal impulsor con Estrela Novais, comigo mesmo e co falecido
João Alnardo Maia. Hoxe o festival toca catro continentes. Xa pasaron
por alá máis de catrocentas compañías, xa alcanzamos máis dun milleiro
de pezas representadas, atinximos máis de setecentos mil espectadores
pasaron milleiros de actores e técnicos nos máis diversos espacios
da cidade de Porto e do Norte de Portugal, con excursións polo sur.
Do mundo de expresión Ibérica no que hai trinta e tres ou trinta
e catro países de expresión ibérica e case temos o pleno. O FITEI
foi pioneiro en moitas cuestións, e festivais feitos a posteriori
coma o de Cádiz seguen este exemplo.
"Os
primeiros anos da revolución o FITEI foi extremamente incomodado
polo papel que desempeñaba"
¿Como xurdiu a idea de organizar o FITEI?
António Reis:
Júlio Cardoso pode falar mellor diso, pero de calquera xeito, o
FITEI era unha cousa que xermolaba no seu espírito moito antes da
Revolución de Abril, ata tiña outro nome, era o Festival Luso-Galaico.
Aínda que Seiva apareceu antes do Vintecinco de Abril pola necesidade
que tíñamos como actores e de traspasar barreiras como a censura
e outras cuestións, en relación ó festival non foi tan fácil porque
estabamos a falar do circuíto transnacional. Despois o Vintecinco
de Abril facilitou máis as cousas, aínda que ese "máis" hai que
poñelo entre aspas, porque os primeiros anos da revolución o FITEI
foi extremamente incomodado polo papel que desempeñaba.
Vostedes xa estiveron representando en Galicia.
António Reis:
Si, estivemos en variadísimas ocasións e en moitos lugares, desde
A Coruña, Vigo, Moaña, Pontevedra, o Festival de Cariño, Rivadavia,
Santiago. A última vez que estiven en Santiago foi realizando o
espectáculo "Conheze a Via Láctea" de Karl Witlinger.
Coñecen entón a situación teatral en Galicia, ¿Poderían falar dela?
Júlio Cardoso:
Eu asistín a mediados dos anos sesenta ós "primeiros pasos", entre
aspas, á preocupación de grupos independentes de crear, de dar o
pontapé de saída, de resucitar o teatro galego. Foron tempos heróicos,
daquela había unha grande discusión entre o teatro en castelán e
o teatro en galego, e eu asistín a moitas desas discusións, que
foron moi saudables. Hoxe iso xa está máis batido, e o teatro galego
xa é unha realidade. Coas súas dificultades claro, pero o teatro,
exceptuando tal vez as principais compañías de Londres é sempre
un teatro de resistencia, nunca temos aquilo que queremos. A pesar
de todas a dificultudades eu teño recibido gratas sorpresas do teatro
galego. O teatro é un servicio público como a saúde, a educación...
se o teatro dese lucro non habería problemas que os empresarios
xa habían de investir. Pero é un servicio público e compete ós gobernos
encadrar o teatro, e nese aspecto creo que Galicia está nun bo camiño
ou cando menos un camiño esperanzador.
"Penso
que ós grupos non lles compete copiar o que fai o Centro Dramático
Galego"
As compañías teatrais portuguesas amosan unha grande preocupación
pola formación de público e de novos actores, ¿cren que en Galicia
está cuberto ese campo?
Júlio Cardoso: Cando
estiven en Galicia había moitos grupos que tiñan a preocupación
de andar de terra en terra a representar, e iso é ir ó encontro
de novos públicos. Penso que ós grupos non lles compete copiar o
que fai o Centro Dramático Galego. Os grupos deben ter outro tipo
de funcionalidade que lles permita facer unha maior itinerancia.
É evidente que a itinerancia non dá a visibilidade que dá un espectáculo
en Vigo, A Coruña ou Pontevedra. É moito sacrificio conseguilo,
a xente representa moitas veces en condicións subhumanas. Falta
material, moitas veces a xente leva os nenos ó teatro, hai ruidos...
É moi difícil, pero de calquera xeito creo que todo movemento no
teatro debe comezar por aí. Naturalmente o goberno debería prestar
atención a esa itinerancia e crear condicións específicas para esa
itinerancia. Hoxe en día xa non se comprende que o actor sexa tamén
carpinteiro, montador... Iso leva moitas veces ás compañías a desistiren
porque é un esforzo sobrehumano.
¿Como ven as relacións entre Galicia e o Norte de Portugal en canto
ó teatro?
Júlio Cardoso: Cunha
certa esperanza pero aínda moi tímida. Creo que debería ser máis
concreta, máis real. Son eses organismos independentes os que a
pesar de todo van facendo ese esforzo de aproximarmonos cada vez
máis, pero creo que aínda dunha forma moi pequena. António Reis:
E estamos falando só do teatro, que eu creo que isto debía ampliarse
a outras formas culturais como a danza, a música, a literatura.
O que acontece é que isto é difícil de sistematizar. Aínda que en
relación á Galicia hai apoios do goberno, co Goberno Portugués é
difícil convecelos diso polo centralismo da capital con relación
ó resto do país. Eu creo que todos nós, os axentes culturais, os
xornalistas, teremos que lanzar nun curto espacio de tempo un movemento
amplo para que, por exemplo, tanto a televisión de Porto como a
Televisión Galega conecten cinco ou dez minutos ó día para dar noticias.
Nesta altura iso é fundamental. Creo que temos que lanzar en Porto
e Santiago un movemento nese sentido porque é algo moi importante
que o público do Norte de Portugal e o público galego se acostumen
a oír noticias en galego puro e en portugués. Iso pode ser un paso
xigante para a aproximación dos pobos. Estamos a falar de dez millóns
de persoas, o que no contexto europeo é algo considerable.
"Ata aquí estivemos vindo a partir pedra e agora queremos que
comeze a haber avenidas amplas"
¿Como
ven esas relacións dentro de dez anos?
António Reis:
Desexamos que o que vimos de dicir poida ser máis aproximado, imaxinámolo
así.
Júlio Cardoso: Eu creo que ata aquí estivemos vindo a partir
pedra e agora queremos que comeze a haber avenidas amplas.
¿Cren que existe unha intercomprensibilidade suficiente,
tanto a nivel lingüístico como a nivel teatral para
que as obras galegas teñan éxito en Portugal e á
inversa?
Júlio Cardoso: Cada obra ten a súa especificidade. Esta obra
vive moito dunha terminoloxía por exemplo de Porto. Se nós imos
a Lisboa temos que cambiar esa terminoloxía. Para facer iso aquí
teríamos que estar case un mes para adapta-la, ese dialecto de Santiago.
Iso é unha dificultade. Ademais a obra ten un certo ritmo, e non
podemos atrasar moito ese ritmo porque nos daría problemas a nós
mesmos e ó espectáculo.
António Reis: De calquera xeito cremos que en Galicia o problema
da lingua é moito menor que, por exemplo nas Canarias. Probablemente
alí as persoas non entenderon a maior parte do texto pero entenderon
o ritmo da obra o seu obxectivo.
"O home ten unha necesidade absoluta para a supervivencia dunha
comunicación viva que é o teatro"
Despois
de toda unha vida dedicada ó teatro ¿que o que agardan deste medio
para o futuro?
Júlio Cardoso:
Eu teño unha grande esperanza no futuro do teatro. Cada vez máis,
pola tecnoloxía e o individualismo que provoca, o home, dunha forma
directa ou indirecta, consciente ou inconsciente, ten necesidade
dunha comunicación viva e concreta que é esta. E de aí que a única
comunicación que se pode dar cunha grande carga filosófica e artística
é o teatro. Nada substitúe á persoa a se comunicar con outra persoa.
E esa é a miña grande esperanza. Máis do que nunca, cada vez que
a tecnoloxía avanza, o home ten unha necesidade absoluta para a
supervivencia dunha comunicación viva que é o teatro.
"O
teatro é unha actividade lenta e avánzase un pasiño de cada vez"
António Reis: Esa
efemeridade do acontecemento teatral nunca se perderá. Aínda que
tivemos condicións de traballo moi diferentes e moi difíciles, a
historia nestes últimos cincuenta anos foi riquísima. Houbo un extraordinario
desenvolvemento respecto a séculos anteriores, desde o Maio do 68
sentimos unha radical transformación da sociedade, pero o papel
do teatro segue a ser insubstituíble. Nós continuamos coa máxima
de que todo vai mellorar, de que o papel do teatro será insubstituíble.
O futuro será na miña opinión máis risoño. Do que temos a certeza
tamén anticipada é que somos millonarios de soños e cando morramos
deses millóns de soños moi poucos se van concretar porque o teatro
é unha actividade lenta e avánzase un pasiño de cada vez. Tamén
por iso é moi raro que unha actividade teatral teña unha caída brusca,
porque non hai familiariadade entre o acontecemento e o éxito como
na televisión. Hai actores de quinta categoría que son estrelas
da televisión pero que todo o mundo sabe que en dous ou tres anos
desaparecen. O autor que fai do palco a súa profesión, sen esquecer
que de cando en vez, por cuestións de afirmación tamén entran en
televisión e cinema non ten ese medo respecto do futuro.
¿Por qué escolleron esta obra para o encontro?
António Reis:
O éxito de Seiva Trupe, se pode falar de éxito no teatro, ten sido
a diversidade dos nosos espectáculos. Nós estamos nunha grande metrópole
na que temos unha audiencia que é raro que se vexa en Portugal,
temos unha credibilidade moi forte no Grande Porto e temos unha
grande capacidade de espectáculos. Agora vimos de ter unha grande
acollida do nos último espectáculo, "Pericles" de Shakespeare. Pero
non deixamos de facer espectáculos máis lixeiros. No noso repertorio
teñen cabida desde os grandes autores clásicos a autores portugueses
e mesmo obras orixinais máis lixeiras para podermos con esa diversidade
abarcar os varios públicos que despois son conquistados por espectáculos
máis lixeiros e despois son gañados para obras nas que a densidade
e a temática son máis profundas. Nese sentido escollemos este espectáculo
porque era un tema interesante en dous sentidos. En primeiro lugar
porque o seu tema é interesante en si mesmo, e en segundo porque
nos daba unha oportunidade rara a Júlio Cardoso e a min de xuntarnos
por primeira vez na nosa vida de actores nun espectáculo no que
só os dous somos intérpretes. Esta obra representouse en Portugal
hai cinco anos con regularidade e en calquera momento pode proporcionar
un belísimo exercicio teatral tanto para quen o fai como para quen
o ve. Este espectáculo tamén vive dun virtuosismo de interpretación,
tamén vive da mímica e da relación co público e que na miña opinión
non podería ser feito por dous actores de trinta anos porque o público
non o crería.
"Teño a esperanza de que a capitalidade cultural permita que o no
2002 ou o 2003 sexa máis interesante vivir na cidade do Porto"
¿Por último, cren que a Capitalidade Cultural de Porto favorecerá
o recoñecemento da cultura portuguesa no nivel internacional?
António Reis:
Agardo que si. A capitalidade de Porto só foi posible polo traballo
desenvolvido nos últimos trinta anos por moitos homes e mulleres
que non quixeron emigrar e desenvolveron un traballo lento e continuado
que permitiu en determinado momento histórico esta candidatura.
Eu querería salientar o traballo desenvolvido por estructuras coma
o FITEI, coma o Fantasporto, que é o maior festival de cinema de
Portugal, ou o museo de arte contemporánea da cidade. Ademais houbo
un crecemento das estructuras físicas da cidade. Agora porto ten
o Teatro Nacional, o Teatro Municipal, un novo teatro en Campo Alegre,
ten o Coliseu... e agora pode representarse na cidade calquera tipo
de espectáculo. O Porto tiña que vencer esas barreiras físicas e
crear unha certa habituación cultural. Eu teño a esperanza de que
a capitalidade alén da espectacularidade efémera, permita que o
no 2002 ou o 2003 sexa máis interesante vivir na cidade do Porto,
e algo terá que ficar desa actividade cultural que se vai realizar
durante todo o ano.
|
