|
DE
BOCA EN BOCA
Unha
noite coma esta, coa chuvia boureando nos cristais e o vento a asubiar
entre as chemineas, era perfecta para sentarse arredor do lume,
onda os adultos da aldea, escoitando contos, case sempre terroríficos,
case sempre inventados aínda que quen os contaba insistise
en que lle pasaran a unha veciña, a un parente ou a el mesmo.
Aqueles contos que se repetían en moitos lugares, só
que con personaxes e paisaxes distintos e lixeiras variacións
na narración, forman parte agora da literatura popular de
transmisión oral, recompílanse e estúdianse
minuciosamente, escudriñando o que sentía, o que pensaba,
como vivía a xente dunha determinada sociedade nun determinado
momento; que consellos, que tabús, que ensinanzas, se querían
transmitir a través deles. Estes foron os relatos cos que
moitos medramos.
Pasamos
da aldea á cidade, pero non perdémo-la capacidade
de inventar historias totalmente cribles pero, o mesmo que as anteriores,
poucas veces certas. Nas lendas urbanas aparecen situacións
novas, como os accidentes de coche, o contaxio da sida ou de calquera
outra enfermidade terrible, abduccións de alieníxenas,
pgoserias viaxes a lugares remotos, dentes de rato nas hamburguesas,
carne humana nos restaurantes chineses, famosos atopados en situacións
comprometidas, e ¡como non!, contos sobre os talibán.
Pero hai algunhas, como o caso das bandas de ladróns de órganos,
que non están lonxe dos sacaúntos da miña infancia
aldeá; ou os mortos que veñen avisarnos dalgunha desgracia,
aínda que agora non se nos aparecen de noite nunha corredoira,
senón nunha curva dunha autoestrada.
Se
na miña pequena aldea o conto que nos contaba unha noite
un grupo reducido de persoas, era transmitido á primeira
ocasión por cada un dos oíntes a outro grupo de persoas,
e así en progresión xeométrica, ¿que
non pasará hoxe cando alguén estende un rumor a través
de Internet? Lánzanse rumores recollidos por centos de persoas
nos lugares máis remotos, e volven ecoar e así ata
o infinito. Pero desta vez, de forma escrita. Xa non van só
de boca en boca, senón de ordenador en ordenador.
Hai
cousas que de non existiren habería que inventalas, e de
non seren certas merecerían selo. Por iso nestes últimos
meses milleiros de persoas creron na existencia do gato bonsai.
Igual que cando eu era pequena había quen sabía de
alguén que vira un lagarto con alas.
Anxos
Sumai 
|
|
¡NA,
NA, NA, RUMORE, RUMORE...!
De
sempre me abraiou a capacidade comunicativa da xente de a pé.
Boa parte da miña familia viviu e traballou en Suíza.
Lembro que, cando morría alguén na aldea, chamaban
por teléfono dende Suíza para informarnos ós
que estabamos aquí, a poucos quilómetros do lugar
do suceso. Pero a eficacia se demostra tanto para as cousas que
son certas como para aquelas que non o son. E, ás veces,
funciona mellor cos díxome-díxome que coas verdades.
Creo que foi Mark Twain quen escribiu que mentres unha verdade
se calza os zapatos unha mentira xa deu a volta ó mundo.
Me temo que profundar neste tema nos levaría a constatar
algunha verdade nada edificante para a nosa integridade intelectual.
O
rumor, o conto ou a lenda poden ter distintas funcións:
facer unha brincadeira, meter medo, asentar crenzas relixiosas
e pagás, coutar "desviacionismos perigosos",
desprestixiar a alguén, mesmo entreter sen máis...,
que non é pouco. Os rumores modernos, ou lendas urbanas,
adáptanse ós novos tempos e ás novas formas
de comunicación. Xa non son inseparables da halitose. Pero
probablemente as súas funcións terapéuticas
sigan sendo as mesmas. Antes gastábase unha coña
na aldea e choteabanse os veciños; hoxe publícanche
unhas fotos "comprometidas" en Internet, pero cachondéase
media humanidade. Antes metíanche medo dicindo que masturbarse
era sinónimo de parálise cerebral; hoxe, dicindo
que os nacionalistas son terroristas. Antes, ós nenos dicíannos
que nos portaramos ben se non queriamos que viñera o sacaúntos;
hoxe, neste mundo idílico, xa non hai malos que visiten
ós nenos e só queda xente boa (como os reis magos
ou santa claus), así que ameázase con que non veñen.
Antes, desprestixiar a alguén tiña o seu mérito,
porque a cousa ía en cadea, paseniño; hoxe, os programas
de televisión encárganse de facelo cunha eficacia
infinita e con difícil capacidade de restauración
moral.
Corren
malos tempos para os rumores, alomenos entendidos no seu sentido
clásico de grande aceptación social malia contar
con ecosistemas de transmisión primitivos. Hoxe, os medios
de comunicación de masas vulgarizaron e desprestixiaron
este fenómeno. Os contos, lendas e rumores de hoxe en día
son as múltiples mentiras que vemos, lemos e escoitamos
a cotío: que os partidos de dereitas son de centro, que
os partidos socialdemócratas son de esquerdas, que os USA
son os defensores da liberdade, que as pensións non contributivas
son obra de Fraga. Este último quizais sexa o rumor galego
por excelencia, o novo sacaúntos.
Roberto
Ribao
|
